Beşerler olarak gerçekliğin fizik, kimya maddelerinden ibaret olmadığını, bunun ötesinde daha farklı bir gerçekliğin bulunduğunu hissediyoruz. Nosebo tesiri de üzerimizde bu etkiyi yaratan fenomenlerden bir tanesi.
Nosebo tesiri, plasebo tesirinin kötücül ikiz kardeşi üzeredir.
Bildiğiniz üzere plasebo tesiri, kişinin bedenine aldığı bir hususun kendisine düzgün geleceğine inandığı vakit yaşadığı tesirdir. Bilhassa psikosomatik hastalıklarda şahıslar kendilerine uygun geleceğini düşündükleri lakin içerik olarak hiçbir uygunlaştırıcı tesiri olmayan ilaçlardan olumlu sonuçlar almaktadır. Nosebo tesirinde ise bunun tam karşıtı olarak bireyler hiçbir olumsuz tesiri olmasa da, şayet bedenlerine aldıkları unsurun sıhhatlerini makûs etkileyeceğine inanırlarsa çeşitli hastalık semptomları gösterebilmektedirler.
Pekala kelam konusu tesirler sırf bir illüzyondan mı ibaret?
Beklentilerimizin ulaşılan sonuçları değiştirmesi epey değişiktir. Plasebo ya da nosebo tesirlerinde yaşanan değişimin sadece ruhsal kökenli olduğu ve bu sebeple kişiyi yanılsamaya götürdüğü de hakikat değildir. Zira hakikaten de şahısların beklentileri mevcut durumun değişmesine, hastaların güzelleşmesine ya da ağırlaşmasına sebep olabilmektedir. Sanki bu durum hayattaki tüm beklentilerimiz için geçerli olabilir mi? Olabilir, lakin bilmemiz mümkün değil…
Terim, birinci kere 1961 yılında Walter Kennedy tarafından kullanıldı.
Fakat tabirin plasebo tesirinden ayrılarak popülerleşmesi için 1990’ları beklemek gerekti. Bu tarihin öncesinde beklentilerin hastalar üzerinde yarattığı tesirlerin tümüne plasebo ismi veriliyordu. Zira bu iki etkiyi birbirinden ayırmak o kadar da kolay değil ve kimi durumlarda her ikisi de bir ortada görülüyor: Kelam gelimi başı ağrıyan bir beşere ilaç olduğunu söyleyerek şeker verirseniz ve bu ilacın baş ağrısını geçirdiğini lakin ciltte kuruluğa sebep olduğunu söylerseniz, bu türlü bir durumda plasebo ve nosebo tesirleri bir ortada yaşanabilir. Özcesi kişi ilacın baş ağrısını geçirdiğini lakin cilt kuruluğuna sebep olduğunu gözlemleyebilir.
Nosebo tesiri üzerine yapılan çalışmalar kimi vakit ölümcül dâhi olabilmektedir.
Beklentinin sıhhat üzerinde bu kadar güçlü bir tesiri olduğu düşünüldüğünde, bu epey olağandır. Lakin nosebo tesirinin gerçekliğini kanıtlayan birkaç değerli araştırma da mevcuttur. Otuz dört üniversite öğrencisinin iştirakiyle yürütülen bir adedinde öğrencilerin başına bir makine bağlandı ve kendilerine küçük elektrik akımları verileceği ve bunun baş ağrısına sebep olacağı söylendi. Deney sırasında öğrencilerin hiçbirine elektrik akımı verilmedi lakin deneyin akabinde öğrencilerin 3’te 2’si baş ağrısı yaşadığını bildirdi.
Bir öteki örnekte ise plasebo ve nocebo tesirleri tek bir deneyle test edildi.
Japon araştırmacılar tarafından yürütülen çalışma, lise çağındaki elli yedi gencin iştirakiyle gerçekleştirildi. Bu öğrencilerin ortak özelliği, hepsinin toxicodendron vernicifluum isimli ağaca alerjik tepki göstermesi, ağacın yapraklarına temas ettiklerinde ciltlerinin kızarıp kaşınmasıydı. Deney kapsamında öğrencilerin gözleri bağlandı ve sol kollarına toxicodendron ağacının yaprakları, sağ kollarına ise zararsız bir ağacın yaprakları sürtüldü.
Lakin öğrencilere yanlış bilgi verildi ve tehlikeli olan yaprakların sağ, tehlikesiz olanların ise sol kollarına sürtüldüğü söylendi.
Sonuç ise epey enteresandı: Çocukların büyük bir kısmının sağ kolunda kızarıklık ve kaşınma ortaya çıkarken alerjik oldukları ağacın yaprakları sol kollarında hiçbir tepkiye sebep olmadı. Astım hastalarıyla yürütülen buna benzeri öbür bir deneyde ise hastalar, nefes almalarını güçleştireceği söylenerek buharlı bir odaya kapatıldı lakin aslında buharın hiçbir olumsuz tesiri bulunmuyordu. Sonuç olarak ise deneklerin birden fazla nefes darlığı, bir kısmı ise ağır astım krizi geçirdi. Nosebo tesiri üzerine yürütülen deneylerin kimi vakit hayati tehlike doğurması da tam olarak sahip olduğu bu güçten kaynaklanıyor.
Nosebo tesirinin sebep olduğu mevt hadiselerinden bir tanesi şu halde:
1970’li yıllarda gerçekleşen olayda, bir adam bir ekip semptomlar hissettiği için hastaneye gitti ve tabiplerden karaciğer kanserine yakalandığını ve sadece birkaç ay ömrü kaldığını öğrendi. Teşhisin akabinde karaciğer kanserinde yaşananlara benzeri semptomlar geliştiren adam, birkaç ay içerisinde hakikaten de hayatını kaybetti. Kaldı ki yapılan otopsiler, adamın kanser hastası olmadığını, teşhisin sırf bir hekim kusurundan ibaret olduğunu ortaya koydu. Bu akıl almaz öykünün de gösterdiği üzere, zihinlerimiz sandığımızdan çok daha güçlüdür ve gerçekliğimizi yaratan umut ve beklentilerimizdir sevgili dostlar. Bu içeriği okuduktan sonra çok düzgün ve çok memnun bir hayat süreceksiniz…
